Diplomada İsim ve Soyisim Değişikliği Nedir ?

Üniversite, diploma, sertifika, geçici mezuniyet belgesi ve diğer belgelerin düzenlenmesine ilişkin yönerge kapsamında, diploma yalnızca bir kere verilir kuralı gereği kişinin nüfusta yaptığı değişiklikler sonrasında yeni diploma vermek yerine, diplomanın arkasına yapılan değişikliğe ilişkin şerh düşülmekteydi. Bu kuraldan hareketle kişilerin isim değişikliği, soyisim değişikliği , cinsiyet değişikliği gibi nüfus bilgilerindeki değişiklikler diplomanın arkasına şerh düşülmekte, diplomanın yeniden düzenlenmesi yapılmamaktaydı.

Danıştay 8. Dairenin 04/10/2004 T ve 2004/448 E. 2004/3589 K numaralı kararında da görüleceği üzere olumsuz emsal kararlar sebebiyle açılan idari davalar red ile sonuçlanıyordu.

Danıştay 8. Daire 04/10/2004 T ve 2004/448 E. 2004/3589 K numaralı kararı

‘’ Diplomalar, düzenlendikleri tarihte var olan hukuki ve fiili durumu gözeten belgelerdir. Davacının mezun olduğu ve diplomanın düzenlendiği tarihteki soy isminin … olduğu, diplomanın bu hukuksal durumu yansıttığı açıktır. Diplomanın düzenlenmesinden sonra davacının kimlik bilgilerinde meydana gelen değişiklik ise, önceki durumu geçersiz kılmayacağı gibi, diplomanın değiştirilmesini gerektiren hukuki bir neden de değildir.”

Anayasa Mahkemesi ve Danıştay’ın son zamanlarda verdiği kararlara bakıldığında olumsuz uygulamaya son verilmiş, kişinin isim değişikliği, soyisim değişikliği, cinsiyet değişikliği gibi nüfus bilgilerinin değişmesinden sonra, yeni nüfus bilgilerine göre diploma düzenlenmesinin önü açılmıştır.

Diplomada İsim ve Soyisim Değişikliği Nasıl Yapılır ?

Diplomada isim değişikliği yapmak isteyen kişi, bu isteğini belirten bir dilekçe ekinde diploma, mahkeme kararı ve nüfus cüzdanı fotokopisi ile birlikte ilgili Öğrenci İşleri Daire Başkanlığına başvurmalıdır.

Kimlikte Cinsiyet Değişikliği ya da İsim Değişikliği Sonrası Yeni Diploma Verilir mi ?

Cinsiyet değişikliği ya da isim değişikliği sonrasında kişilerin diplomalarında değişiklik yapılması oldukça önemlidir. Kişinin maddi ve manevi bütünlüğünün korunması, özel hayatın gizliliği açısından cinsiyet değişikliği ve isim değişikliği sonrası diplomanın değiştirilmesi gerekir. Bazı özel durumlarda kişinin iş hayatında ve sosyal hayatında ayrımcılık yaşamasının önüne geçebilecektir. Ayrıca Anayasası’nın ‘Kanun önünde eşitlik’ başlıklı 10. maddesinin 1. Fıkrası, ‘Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı’ başlıklı 17. maddesinin 1. Fıkrası, ‘Özel hayatın gizliliği’ başlıklı 20. Maddesi; 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun ‘Amaç’ başlıklı 1. Maddesi, ‘Özel nitelikli kişisel verilerin işlenme şartları’ başlıklı 6. Maddesi; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ‘Özel ve aile hayatına saygı hakkı’ başlıklı 8. Maddesi ve 108 No.lu Kişisel Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireylerin Korunması Sözleşmesi’nin 1. Maddesi ile 6. Maddesini göz önünde bulundurulmalıdır. Böylece kişilerin mağdur olmasına veya ayrımcılığa maruz kalmasına neden olma riski ortadan kaldırılabilir.

İzmir 5. İdare Mahkemesi, 2015/738 E., 2016/439 K. ve 17/3/2016 T. kararında ; İsim ve Cinsiyet Değiştiren kişinin diplomasının yeni kimlik bilgilerine göre yeniden düzenlenmesi gerekir.

“… Davacının fiziki ve hukuki durumunda meydana gelen değişikliklerin niteliği dikkate alındığında, davacının önceki nüfus bilgilerinin bulunduğu diplomasını kullanırken olumsuzluklar yaşayacağı, diplomasının fiziki ve hukuki durumuna uygun yeniden düzenlenmesi halinde ise kamu düzeninde herhangi bir aykırı durumun oluşmayacağı açıktır…”

Anayasa Mahkemesi Kararı: 2019/42961 Başvuru No., 12/7/2023 T., 3/11/2023- 32358 R.G. Tarih ve Sayı) ; İsim Değişikliği Davası Sonrasında Düzeltilen İsme Göre Diploma Düzenlenmemesi Anayasaya Aykırıdır.

“… Başvuru, isim değişikliği davası sonrasında düzeltilen isme göre üniversite diploması düzenlenmesi talebinin reddedilmesi nedeniyle özel hayata saygı hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesinden (Üniversite) 26/6/2017 tarihinde mezun olan başvurucu, eski ismine göre düzenlenmiş tıp fakültesi diplomasının yeni kimlik bilgilerine uygun şekilde yeniden düzenlenmesi talebiyle Üniversiteye başvurmuştur. Üniversitenin 13/11/2018 tarihli cevabi yazısı ile Hacettepe Üniversitesi Diploma, Sertifika, Geçici Mezuniyet Belgesi ve Diğer Belgelerin Düzenlenmesine İlişkin Yönerge’nin (Yönerge) 16. maddesinin (ç) bendi uyarınca mahkeme kararıyla gerçekleştirilen isim değişikliğinin diplomanın arka yüzüne gerekli açıklama yapılarak yazıldığı ve onaylandığı bildirilmiştir.

Başvurucunun anılan işlemin iptali talebiyle açtığı dava Ankara 15. İdare Mahkemesinin (Mahkeme) 19/6/2019 tarihli kararıyla reddedilmiştir. Sonuç olarak 26/6/2017 tarihinde mezun olan başvurucunun mezun olduğu tarihte geçerli nüfus bilgilerine göre diplomasının düzenlendiği, daha sonra mahkeme kararıyla gerçekleştirilen isim değişikliğinin diplomanın arka yüzüne açıklama yazılmak suretiyle onaylanarak işlendiği, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı ifade edilmiştir.

Söz konusu karara karşı başvurucu, Ankara Bölge İdare Mahkemesine sunduğu 27/6/2019 tarihli istinaf dilekçesinde, mahkeme kararında anayasal gerekçelere değinilmediğini, anılan işlemin sadece Yönerge’ye uygun olduğunun tespiti ile yetinildiğini belirtmiştir. Ayrıca ismin kişinin özel hayatına ilişkin bir bilgi olduğunu, mesleği gereğince diplomasının yeni ismine göre düzenlenmesinde hukuki yarar bulunduğunu ve Üniversite açısından diplomada yapılacak bir değişikliğin kamu yararına aykırı olmayacağını vurgulamıştır.

Ankara Bölge İdare Mahkemesi 4. İdari Dava Dairesinin 27/11/2019 tarihli kararıyla istinaf başvurusunun reddine kesin olarak karar verilmiştir.

Anayasa’nın “Özel hayatın gizliliği” kenar başlıklı 20. maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir: “Herkes, özel hayatına … saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın … gizliliğine dokunulamaz.” Anayasa Mahkemesi önceki birçok kararında özel hayata saygı hakkının kişinin çevresinde bulunanlarla temas kurma hakkını içerdiğini, özel bir sosyal hayat sürdürmeyi güvence altına aldığını ve kişilerin mesleki hayatlarının özel hayatlarıyla sıkı bir ilişki içinde olduğunu vurgulamıştır.

Sonuç olarak başvurucunun yargı kararıyla ismini değiştirdiği dikkate alındığında makul bir gerekçe ve zorunluluk ortaya konulmadıkça başvurucunun yeni ismini kullanmasına ilişkin bir sınırlama da getirilmemesi gerekir. Bu anlamda başvurucunun eski diplomasının yeni ismiyle düzenlenmesi talebinin reddi şeklindeki sınırlamanın kamusal menfaat ile bireysel menfaat arasında korunması gereken dengenin başvurucu aleyhine bozulmasına neden olduğu, kamusal makamlarca zorunlu ve ölçülü bir müdahale olduğunun ortaya konulamadığı anlaşılmıştır. Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 20. maddesinde güvence altına alınan özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir…”

Danıştay 8. Daire 2019/9162 E., 2021/10 K. ve 13/01/2021 T. kararında; Cinsiyet Değişikliği Geçiren ve Yeni İsim Alan Kişiye Yeni Bir Diploma Verilmelidir.

“… Dava dosyasının incelenmesinden, ……. Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Antrenörlük Eğitimi Bölümü’nden 07/02/2013 tarihinde mezun olan davacının, Mahkeme kararı ile isim ve cinsiyet değiştirdiğini belirterek geçici mezuniyet belgesi ve diplomasında yer alan isminin “…” olarak değiştirilerek yeniden düzenlenmesi talebiyle yaptığı başvurunun, diplomanın yeniden düzenlenmesinin mümkün olmadığı ancak başvurması halinde diplomasının arka yüzüne şerh düşülerek mezuniyet tarihinden sonra mahkeme kararıyla nüfus bilgilerinin değiştiğine dair bir açıklama yapılabileceği ya da bu hususta belge verilebileceği gerekçesiyle reddedilmesi üzerine, bu işlemin iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

Kişilerin etnik köken, siyasi düşünce, dini inanç, sağlık, cinsel hayata ilişkin verileri özel nitelikli kişisel/hassas veriler olarak kabul edilmekte olup ilgililerin mağdur olmasına veya ayrımcılığa maruz kalmasına neden olma riski taşıdıklarından bu verilerin, diğer kişisel verilere göre çok daha sıkı şekilde korunmaları gerekmektedir.

Uyuşmazlıkta; davacının diplomasında yer alan önceki isim ve cinsiyetine dair bilgilerin üçüncü kişilere ifşa edilmemesi gerektiği, zira cinsiyet değişikliği sürecini mevzuata uygun olarak tamamlamış ve bu durumu Mahkeme kararıyla yasal koruma altına alınmış olan davacının, kanuni tanınma sonrasında tüm resmi belgelerinin değiştirilmesinin ve eski kimlik bilgilerinin üçüncü kişilerin erişimine kapalı olmasının, kişinin manevi varlığı ile doğrudan ilgili olduğu, bu kapsamda davacıya temel insan hakları çerçevesinde, yeni kimlik bilgilerine göre düzenlenmiş bir diploma verilmesi gerektiği; aksi takdirde nüfus bilgilerinde meydana gelen değişikliklerin, diploma gibi resmi evraka işlenmemesinin özel hayatın gizliliği başta olmak üzere kişinin, temel hak ve özgürlüklerini ihlal edeceği ve beraberinde mağdur olacağı anlaşılmaktadır.

Bu durumda; davacının talebinin diplomalardaki değişiklikleri düzenleyen usuli engeller kapsamında düşünülmeyip, davacıya yeni bir diploma düzenlenmesi hakkaniyete ve hukuka uygun olacağından tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uygunluk, aksi yöndeki Mahkeme kararında ise hukuki isabet bulunmadığı sonucuna ulaşılmaktadır…”